1. ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਇੱਟਾਂ ਨਾਲ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 1 ਇੰਚ ਮੋਟੀ, 3 ਇੰਚ ਚੌੜੀ ਅਤੇ 18 ਇੰਚ ਲੰਬੀ ਹੈ।
ਇਸ ਇੱਟ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਕੰਧ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਇੱਟ ਕੱਢਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਦੂਜੀਆਂ ਇੱਟਾਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਬਦਲਾਅ ਦੇ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਅਗਲੀਆਂ ਇੱਟਾਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ modular ਇੱਟਾਂ ਦੇ ਉਲਟ ਓਹੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ।
ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ( ਸਿਰਫ਼ ਪਾਵਨ ਅਸਥਾਨ) ਦੀ ਇਮਾਰਤ 40ਫੁੱਟ × 40 ਫੁੱਟ ਚੌਰਸ ਆਕਾਰ ਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ 13 ਫੁੱਟ ਚੌੜੀ ਪਰਿਕਰਮਾ ਹੈ। ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਅੰਦਰ 66 ਫੁੱਟ × 66 ਫੁੱਟ ਵਰਗ ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਪੂਰੀ ਇਮਾਰਤ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੀ ਜ਼ੋਜਨਾ ਬਣਾਉਣਾ ।
ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਤੁਸੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਪਰ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਤੋਂ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ। ( ਡਿਊੜੀ ਇਸ ਤਰਾਂ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ।)
ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਕਰਨਾ ਅਸਥਾਈ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨਾਲੋਂ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੈ।
2. ਦਰਸ਼ਨੀ ਡਿਉਢੀ ਤੋਂ ਰਸਤੇ ਦੇ ਲੱਗਭਗ ਅੱਧ ਵਿਚਕਾਰ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਇੱਕ ਸਹੀ ਛੋਟਾ ਸੂਰਜੀ ਘੜੀ ਹੈ।
3. ਸਰੋਵਰ ਦਾ ਪਾਣੀ ਇੱਕ ਭੂਮੀਗਤ ਬੰਦ ਸੁਰੰਗ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਹਿਰ ਰਾਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਹੰਸਨੀ ( ਸਿੱਖਾਂ ਵਾਲੀ ਨਹਿਰ ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
4. ਕਾਰ ਸੇਵਾ ਰਾਹੀਂ 1573 ਈ: ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ 11 ਵਾਰ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।
5. ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਦੀ ਹੇਠਲੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਨੂੰ ਕੋਠਾ ਸਾਹਿਬ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਥੇ ਉਸਾਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਚੱਲਦੇ ਸਮੇਂ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਬੈਠਦੇ ਸਨ।
6. ਲੋਹੜੀ ਤੋਂ ਹੋਲਾ ਮਹੱਲਾ ਤੱਕ ਹਰੀਮਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬਸੰਤ ਰਾਗ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਗਾਉਣ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਿਜ਼ਮ ਹੈ। ਹਰ ਰੋਜ਼ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਭਜਨ ਬਸੰਤ ਰਾਗ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ।
Golden Temple
1. The building of Golden Temple is constructed with Nanakshahi Brick, which is 1 inch thick, 3 inch wide & 18 inch long.
Now the speciality of this brick system is even if you manage to take out one brick from well, other brick stand unchanged & for removing next bricks you will have to apply same effort unlike modern Modular bricks.
The building of Darbar Sahib ( only sanctum sanctorum ) is a square shape of 40 ft × 40 ft. There is a 13 ft wide parikrama on all side of it. Making entire building complex plan built inside sarovar a square of 66 ft × 66 ft.
You can see Darbar Sahib from Akal Takht but you cannot see Akal Takht sahib from Darbar Sahib.
( Deorhi is constructed in such a way.)
Symbolising spiritual view is wider than Temporal view.
2. There is an accurate small sun- Dial on the left side almost midway of the pathway from Darshani Deodhi.
3. The water of the sarovar ( The Holi tank ) is fed through an underground closed tunnel like canal. It is called Hanslee( also informally Sikhaan wali Nehar ).
4. The sarovar has been cleaned 11 tims since 1573 AD through Kaar seva.
5. The ground floor of Akaal Takht sahib building is called Kotha Sahib become that is where Guru Arjan Dev ji used to sit while construction work was going on.
6. From Lohri to Hola Mahalla there is historical rule to sing Basant Raag prominantly inside Golden Temple. Everyday first Hymn is from Basant Raag only during this period.